TMO borç batağında, çiftçi ücretini alamıyor

TMO’nun mali tablosundaki büyük sorunun, Sayıştay’ın 2022 yılına ait denetim raporlarına da yansıdığını belirten Gürer, TMO tarafından üreticilerden alınan çeşitli tarım ürünlerine ilişkin alım bedeli ödemelerinde finansman ihtiyacından kaynaklı olarak alım fiyat ve politikalarında belirlenen süreleri aşan gecikmelerin olduğunun tespit edildiğine dikkat çekti.

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer

Ürünün TMO işyerlerine teslim edildiği tarihten itibaren buğday, arpa, çavdar, yulaf, haşhaş ve kırmızı mercimek alımlarında 10 gün; çeltik, kabuklu fındık ve çekirdeksiz üzüm alımlarında ise 21 gün içerisinde ödeme yapılması gerektiğini ifade eden CHPli Gürer, ancak uygulamada kurumun finansman ihtiyacı nedeniyle ödemelerde ciddi anlamda gecikmelerin olduğunun tespit edildiğine işaret etti.

Söz konusu ürün alım bedellerinde gecikme yaşanmasının en önemli nedeninin teşekkülün artan finansman ihtiyacı olduğunun Sayıştay tarafından tespit edildiğine vurgu yapan Gürer, “Kurumun mali borçları 2020 yılında 2 milyar TL, 2021 yılında 5,5 milyar TL iken, bu rakam 2022 yılında 40 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Diğer bir ifade ile,son 3 yılda mali borçlar yaklaşık 20 katına çıkarak ciddi bir artış yaşanmıştır” değerlendirmesinde bulundu.

KURUM KREDİ ÇIKMAZINDA

Sayıştay raporuna yansıyan bir başka soruna göre, Kurumun son yıllardan itibaren ürün alım faaliyetlerindeki artışa paralel olarak, öz kaynakların yetersiz kalmaya başlaması ve sermaye artışının geç olması nedeniyle, gereken finansman ihtiyacının banka kredileri yoluyla karşılandığının anlaşıldığını da ifade eden CHP Milletvekili Ömer Fethi Gürer, “Rapora göre, Teşekkülün önceki yıldan devreden, vadesi uzatılan, rotatif ve yeni çekilen olmak üzere 383 adet güncel kredi ödemesi bulunmakta, bu kredilerin faiz oranları yüzde 12,78 ile yüzde 28,75 arasında, vadeleri ise 7 ile 186 gün arasında değişmekte olup, çoğunlukla kısa vadeli kredilerden oluşmaktadır” değerlendirmesinde bulundu.

TMO 5 YILDA 4 MİLYAR LİRA FAİZ ÖDEDİ

Sayıştay tarafından mali tabloyla ilgili belirlenen bir başka soruna da dikkat çeken Gürer, “Rapora göre 2022 yılında 10 milyar TL sermaye artırımı sağlanması ve ürün alım miktarındaki artış doğrultusunda yüksek miktarda görevlendirme bedeli aktarılmasına rağmen, ürün alım bedeli ve ithalat ödemelerine yönelik finansman ihtiyacının öncelikle kredi kullanımıyla karşılanması, sonrasında görevlendirme bedelinin talep edilmesi nedeniyle önemli oranda bir faiz yükü ortaya çıkmıştır. Banka kredisi kullanılan son beş yıl boyunca kuruluşun ödediği faiz gideri 4 milyar TL’dir” diye konuştu.

SORUNLAR BİR AN ÖNCE ÇÖZÜLMELİ

Bir zamanlar çiftçilerin kara gün dostu olarak bilinen TMO’nun yanlış yönetim sonucu, borç içinde bir kurum haline geldiğine dikkat çeken Gürer, “Kurumda yaşanan sorunlar bir an önce çözülmeli, üreticilere alım ödemeleri belirlenen süre içerisinde mutlaka yapılmalıdır. TMO’daki sorunlar üreticiyi tüccarın eline bırakır. O nedenle TMO kurumsal yapısı ithalatçı olmaktan çıkarılıp yerli üretici yanında duracak noktaya erdirilmelidir. Üretici kurumu verdiği ürünün bedeli en kısa sürede alabilmelidir” dedi.

TARIMSAL GİRDİ ENFLASYONU 50 AYDIR YÜKSELİYOR

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), geçen yılın kasım ayına ilişkin Tarımsal girdi fiyat endeksi (Tarım-GFE) verilerini açıkladı. Buna göre, endeks Kasım 2023’te bir önceki aya kıyasla yüzde 1,44, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 37,83, Kasım 2022’ye kıyasla yüzde 38,82 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 46,96 yükseldi. Böylece tarımsal girdi enflasyonu aylık bazda Eylül 2019’dan bu yana 50 aydır aralıksız yükselişini sürdürüyor. Ana gruplarda bir önceki aya göre, tarımda kullanılan mal ve hizmet endeksinde yüzde 1,39, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmet endeksinde yüzde 1,7 artış kaydedildi.

Kasım 2022’ye göre tarımda kullanılan mal ve hizmet endeksinde yüzde 34,32, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmet endeksinde yüzde 72,48 artış gerçekleşti. Yıllık Tarım-GFE’ye göre 4 alt grup daha düşük, 7 alt grup daha yüksek değişim gösterdi. Yıllık artışın az olduğu alt gruplar yüzde 8,44 ile gübre ve toprak geliştiriciler, yüzde 25,03 ile hayvan yemi oldu. Kasım 2022’ye göre yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise yüzde 144,54 ile veteriner harcamaları, yüzde 83,9 ile diğer mal ve hizmetler olarak kayıtlara geçti. Aylık Tarım-GFE’ye göre 2 alt grupta daha düşük, 9 alt grupta daha yüksek değişim görüldü.

Kasım 2023’te bir önceki aya göre artışın düşük olduğu alt gruplar yüzde 2,15 ile gübre ve toprak geliştiriciler, yüzde 1,8 ile enerji ve yağlar oldu. Buna karşılık, aylık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise sırasıyla yüzde 10,84 ile veteriner harcamaları ve yüzde 3,7 ile makine bakım masrafları olarak hesaplandı.

DÜNYADA GIDA FİYATLARI DÜŞERKEN TÜRKİYE’DE ARTTI

Dünyada gıda fiyatları iki buçuk yıldır gerilerken, Türkiye’de yüksek artış ivmesi sürüyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre, dünyada gıda fiyatları 2023 yılında yüzde 10,1 geriledi. Endeks, 2023’ün tamamı için bir önceki yılın ortalama değerinden yüzde 13,7 daha düşüktü. Dönem boyunca sadece uluslararası şeker fiyat endeksi bir önceki yıla göre yükseliş gösterdi. Türkiye’de gıda fiyatları Eylül 2020’den bu yana 40 aydır aralıksız yükseliyor. TÜİK 2023 Aralık tüketici fiyat endeksi verilerine göre, gıda fiyatları yıllık yüzde 72,01, aylık yüzde 4,81 arttı. Uzun dönemdir genel enflasyondan daha yüksek seyreden gıda fiyatları, Aralık’ta yüzde 64,77 olan resmi genel enflasyonu aştı.