Bir varmış Bir yokmuş ...
Dr. Tevfik İsmail Gökçe’nin anı belgesel tarihçe tarzında yazmış olduğu 474 sayfalık çok nadir bir eser.
Editor
0
Bir varmış Bir yokmuş ...
Hem Adalarla ilgili kitaplara meraklı bir Adalı, hem de bir hekim olarak sahaftta bulduğum 1957 basımı bir kitap çok ilgimi çekti.
Heybeliada Sanatoryumu, Kuruluş ve Gelişimi, 1924-1955 adlı bu kitap, hastahanenin 1924 yılında kurulması için çalışan ve 1925-1955 yılları arasında da başhekimliğini yapmış olan Dr. Tevfik İsmail Gökçe’nin anı belgesel tarihçe tarzında yazmış olduğu 474 sayfalık çok nadir bir eser.
Heybeliada sanatoryumu açılana değin Türkiye’de hiç sanatoryum bulunmadığını, hastaların tedavi için yurt dışına gittiğini bu kitaptan öğrendim. Beni en çok etkileyen ise savaştan çıkmış ve yeni kurulmuş Cumhuriyet’in Sağlık bakanı Dr. Refik Saydam’ın, kısıtlı olanaklara rağmen ve henüz birinci yılınını bile doldurmamış olan meclisin tahsis ettiği 50.000 TL’yla 15 Ağustos 1924 tarihinde, bir profesör ve bir uzmanı, sanatoryum kurmak üzere Ada’da görevlendirmiş olmasıdır.
Kitaptan kısa alıntılar yapmak istiyorum:
[…] Bize verilen bina Birinci Dünya Harbi sıralarında Mektebi Harbiye müdürü olan Vehip Bey tarafından Harbiye mektebi talebelerine nekahathane olarak yapılmıştı. İngiliz generali Tawnshend’in esaret yeri olmuş ve daha sonra görülen zaruret üzerine muhacirin idaresine devredilmiştir. […]
Bina uzun müddet muhacir iskan edilmiş olmak itibarile çok harap bir halde idi. […]
Tapusu olmadığı gibi kendine mahsus bir arazisi de yoktu. Hatta yanı başında bir de gazino vardı. Gazinocunun iddiasına göre bu arazi, binanın arsası da dahil olmak üzere, Kudüs manastırına aittir ve kendisi de kirasını oraya yollamaktadır. Bu iddiaların hiçbir esasa istinat etmediği ve senelerce buraların fuzuli olarak işgal edildiği anlaşılınca kendileri derhal çıkarıldılar ve tur yolu hudut olmak üzere, o zaman için kafi bulduğumuz 3850 metre murabbalık yeşil burun kısmı sanatoryum arazisi olarak kabul edildi ve tel örgü ile çevrilerek tahdit edildi. […]
Derhal işe başlanarak iki buçuk ay içinde, mali sene bitmeden, hasta kabul edilecek bir hale getirildi ve Heybeliada sanatoryumu 1924 yılı teşrinisanisinin birinci günü 16 yatak olarak açıldı. […]
Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) müşavirlerinden Dr. Donald R. Thomson bilhassa müessesemizin hayranlarındandır. Ve sanatoryumumuzu Dünya Sağlık Teşkilatı’nda ve milletlerarası sahada ileri sürmekte ilk defa müessir olan bir zattır. Aşağıdaki yazısında görüleceği gibi “Burası benim ziyaret edip de hasta olarak yatmak istediğim ilk sanatoryumdur,” diyecek kadar mübalağalı bir şekilde izhar edecek derecede ileri gitmiştir.
16 Yatakla açılışı yapılan ve 650 yatağa ulaşan, 2005 yılında kapatılıncaya kadar 80 yıl boyunca bir hastanın ortalama 1 ay yattığı varsayımıyla en az 600.000 hastaya şifa dağıtan, yüzlerce uzman hekim yetiştiren, binlerce bilimsel yayın yapan bu kuruluş artık yok!
Yeni kurulan bir devletin tüberkülozu, trahomu, sıtmayı, cüzzamı, frengiyi kısa sürede ortadan kaldırması destanlarından yalnızca bir kısa bölümdür Heybeliada Sanatoryumu.
Yokluklarla, bin bir zorluklarla var edilen, büyütülen, geliştirilen, sonra da iki imza, bir mühürle yok edilen bir abidenin öyküsüdür...
Dr. Baki Çokneşeli
Rüya Parsak
