Bugün sizlerle birbiriyle bağlantılı film, kitap, belgesel ve de kendi deneyimimi paylaşacağım.

Bugün sizlerle birbiriyle bağlantılı film, kitap, belgesel ve de kendi deneyimimi paylaşacağım.

SULLY. Chesley Burnett "Sully" Sullenberger, 15 Ocak 2009'da uçağını kaldırdıktan kısa süre sonra kuşların uçağa çarpmasının ardından motorlar devre dışı kaldı. Kule ona havalimanına geri dönmesi talimatı verdi. Fakat Sully havaalanına dönmek yerine uçağı Hudson Nehri’ne indirerek 155 yolcu ve mürettabatın hayatta kalmasını sağladı. Yapılan incelemeler ve simülasyonlar Sully’nin verdiği kararın yanlış olduğu yönündeydi. Uzmanlar 20 simülasyon sonucunda Sully’nin nehir yerine havaalanına geri dönebileceği yönünde karar verdiler. Oysa unuttukları bir şey vardı: Zamanlama. Simülasyon algoritması zamanlama detayını atlamıştı ve bu yüzden Sully’nin yanlış karar verdiği sonucuna varılıyordu. Oysa Sully, sadece 35 saniye gibi kısa bir sürede bu kararı vermiş ve uygulamıştı. Tam tersi olsaydı uçak piste çakılacaktı.

Peki Sully’ye daha önce hiçbir pilotun deneyimlemediği bu kararı 35 saniyede verdiren mekanizmanın adı neydi?

Uyumsal bilinçaltı: Beynin -örüntüyü tamamlama, anolojik çıkarımlarda bulunma, muhakeme etme, ince dilimlere ayırma gibi yetenekleri sayesinde- vakit kaybetmeden sonuca varma ve karar verme edimini yöneten sistem.

BLINK. 1983 yılında bir sanat simsarı elinde MÖ 6. Yüzyıla ait bir kouros (genç erkek bedenini tasvir eden heykel) olduğunu söyler. Dünyada yaklaşık 200 adet bulunan kourosların içinde bu heykel kusursuz görünüyordu ve talep edilen rakam 10 milyon dolar civarındaydı. Heykel, uzmanlar tarafından büyük bir titizlikle incelendi ve bilim ekibi heykelin orijinal olduğuna karar verdi. Heykel, küratörlerin övgü dolu yazıları eşliğinde dergi ve gazetelerde boy gösteriyordu. Fakat kourosta bir sorun vardı; gerçek gibi görünmüyordu. Sanat tarihçisi Federico Zeri net bir şekilde ifade edemese de heykelin tırnaklarında bir hata olduğunu öne sürüyordu. Bunun ardından Yunan heykelleri üzerinde dünyanın önde gelen uzmanlarından biri olan Evelyn Harrison da heykeli gördüğünde içgüdüsel bir şekilde heykelde bir terslik olduğunu fark etmiş ve heykelin “taze” olduğunu söylemişti.

Sanat uzmanları tarafından yapılan uzun araştırmalar ve hararetli tartışmaların ardından görüldü ki; patates kalıp ile sadece birkaç ayda dolomit mermer heykelin yüzeyini yıllandırmak mümkündü.

Zeri, Harrison ve birkaç bilim insanı kourosa bakıp “ani tiksinme” hislerinde haklıydırlar. Bu bilim insanları sadece iki saniyede diğerlerinin on dört ayda anlayamadığı kadar çok şey gördüler. İşte bu iki saniyelik BLINK anında sezgiler -bilinç düzeyinde nedeni açıklanamasa da- doğru kararı vermiştir.

Malcolm Gradwell bir konuda uzmanlaşmak için, o konu üzerinde 10 bin saat çalışmak gerektiğini söylüyor.

Peki bu olunca beyinde ne olur?

Beyinde -plastisite özelliğinden dolayı- yapısal değişiklikler olur.

HUMAN: THE WORLD WITHIN (REACT). Beyindeki her bir nöron diğer nöronlarla 10 bin kadar bağlantı kurar ve bu bağlantılar sık yaptığımız şeylere göre değişir. Pratik ettiğimiz herhangi bir konuda nöronlar arası yeni patikalar oluşur. Bu geçici patikalar alıştırmalar arttıkça yapısallaşır ve zamanla nöronlar şekillerini ve pozisyonlarını değiştirir. Patika sabitlendikçe beynin farklı kısımları arasındaki bağlantılar güçlenir. Eylem potansiyeli denilen bu sinyaller sayesinde bilgi vücudun tüm bölgelerine aktarılır.

Kısaca 35 saniyedeki ya da blink anındaki gibi; tüm nöronlar, kaslar, iskelet sistemi coşar.

Beyin insanın her an yeni keşiflerle varoluş serüveninin gizemlerini çözen kriptosu. Kim bilir daha neler öğreneceğiz?

Elif Sözer

Yüksek Mimar